Chausath Yogini temple of Madhya Pradesh

The pictures here are of *Chausath Yogini Temple in Morena (Madhya Pradesh). In early 1900s, Edwin Lutyens visited this temple, and he used the design of this temple for the Parliament of India*.  Unfortunately, neither he, nor any of our subsequent historians/intellectuals even cared to mentioned "Chausath Yogini Temple".

It was spread for decades with impunity that the Indian Parliament is a masterpiece of Lutyens. *They knew that if they glorified the "Temple" and our advancement in architecture & construction, Indians may develop a sense of self pride, something that Nehru and his bunch of historians resisted at any cost. Hence, no mention of this temple was ever officially made*.

Look at the structure.

Look at the pillars.

Look at the inner and outer facade. 

Our parliament is a mere copy of this temple.

*This temple was built around 1050 AD...* almost 900 years before our Parliament !!

*So next time, don't praise Lutyens. Praise our ancestors who had designed and constructed these wonders centuries ago*

🍁

FAQs on Tiru-Oṇam

 *FAQs on Tiru-Oṇam*

*------------------------------------*

1. What is the significance of Tiru-Oṇam?

Tiru-Oṇam is the Birth-Day of Vāmana avatāra of Bhagavān Viṣṇu.

2. Who introduced Oṇam as the most important festival of the Malayāḷi society? When?

Rājā Kulaśēkhara Āzhvār, the last of the Chera Kings, between 8-9 century CE.

3. The legend of Oṇam is derived from?

Śrīmad Bhāgavata Purāṇa (Canto 8/ Chapters 15 to 21)

4. Who was Mahā Bali?

Bali was a benevolent king born in the Asura clan, the grandson of Prahḷāda Mahārāja.

5. What is the significance of the popular Oṇam icon of Mahā Bali kneeling down with folded hands to a giant figure of Vāmana with raised left foot?

The image represents Mahā-Bali receiving Tiru-aḍi dīkṣa from Bhagavān Vāmana. Tiru-aḍi dīkṣa is a very auspicious way of initiation received by a disciple from Guru/Bhagavān. It's one of the choicest dīkṣa-s in many Dharmic sampradāya-s. Sundarar, the eighth century CE poet of Tamizh Nadu, is also credited to have received Tiru-aḍi dīkṣa from Bhagavān Naṭarāja.

6. Didn't Vāmana 'punish' Bali and sent him to 'Pātāḷa loka' (Nether world)?

NO. That is merely a colonial/Dravidianist misinterpretation of the Tiru-aḍi dīkṣa illustration. Bali was a staunch devotee of Bhagavān Viṣṇu. On the Tiru-Oṇam day, Bali was blessed by Bhagavān by removing the last trace of ignorance that prevented him from attaining Mukti. Bali was promoted to 'Sutala' (the auspicious region). 

7. Why do Malayāḷi-s decorate the front of the homes with poo-kkaḷam (flower patterns) on the Tiru-Oṇam day (also on all 9 days leading to Tiru-Oṇam)?

We believe that Mahā-Bali comes on an annual visit to our homes on the auspicious day. This is more a fond remembrance of Rājā Kulaśēkhara Āzhvār who introduced Tiru-Oṇam as the most important festival of the Chēra-Nādu (Kēraḷam).

Tiru-Oṇa-āśamsakal! Hearty Tiru-Oṇam greetings to one and all!

--

ŚŚr

गौरीपूजन : कधी होणार गौरी आगमन? जाणून घ्या, शुभ मुहूर्त व विविध पद्धती

गणेश चतुर्थीनंतर गौरींचे आगमन होते. गौरी आगमन, पूजन, विसर्जन असा तीन दिवस चालणारा हा उत्सव विविध ठिकाणी वेगवेगळ्या पद्धतीने अगदी उत्साहात साजरा केला जातो. महालक्ष्मी किंवा ज्येष्ठागौरी पूजन कधी करावे? ज्येश्ठागौरीची आरती आणि विसर्जनाची वेळ यांबाबत जाणून घ्या...

भाद्रपद महिन्यातील शुद्ध चतुर्थीला पार्थिव गणपती पूजन झाल्यानंतर भाद्रपदातील शुद्ध पक्षात अनुराधा नक्षत्रावर गौरींचे घरोघरी आगमन होते. भारतीय परंपरा, संस्कृतीत गौरी हे शिवाच्या शक्तीचे आणि गणेशाच्या आईचे रूप मानले गेले आहे. अनेक ठिकाणी गौराईचे पूजन महालक्ष्मी स्वरुपात केले जात असल्यामुळे याला महालक्ष्मी पूजन असेही संबोधले जाते. २५ ऑगस्ट २०२० रोजी दुपारी ०१ वाजून ५८ मिनिटांनी अनुराधा नक्षत्रावर गौरींचे आगमन झाले. यानंतर दुसऱ्या दिवशी म्हणजेच २६ ऑगस्ट २०२० रोजी गौरी पूजन केले जाणार आहे. गौरी पूजनाचा एकूण उत्सव तीन दिवस असतो. गौरी किंवा महालक्ष्मीचे पूजन कसे करावे? गौरी पूजनाचा विधी, आरती आणि विसर्जनाची वेळ यांबाबत जाणून घेऊया...

गौरीपूजन : कधी होणार गौरी आगमन? जाणून घ्या, शुभ मुहूर्त व विविध पद्धती

अखंड सौभाग्यप्राप्तीसाठी स्त्रिया भाद्रपद महिन्याच्या शुद्ध पक्षात गौरींचे पूजन करतात. भाद्रपद महिन्यातील अनुराधा नक्षत्रावर घरोघरी गौरींचे आगमन झाल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी म्हणजेच ज्येष्ठा नक्षत्रावर गौरींची पूजा होते. म्हणून याला ज्येष्ठा गौरी पूजन असेही संबोधले जाते. बुधवार, २६ ऑगस्ट २०२० रोजी गौराई किंवा महालक्ष्मीचे पूजन करावे. सकाळी नित्योपचार आटपल्यांतर गौरी वा महालक्ष्मीचे आवाहन करावे. यानंतर षोडशोपचार पूजा करावी. पूजा झाल्यावर आपापल्या परंपरेप्रमाणे नैवेद्य दाखवावा. यानंतर आरती करावी.

नैवेद्यांचे विविध प्रकार

रव्याचा लाडू, बेसनलाडू, करंजी, चकली, शेव, गुळपापडीचा लाडू, पुरणपोळी, ज्वारीच्या पिठाची आंबील, अंबाडीची भाजी, सोळा भाज्यांची एकत्र भाजी, दिवेफळ यांसारखे पदार्थांचा नैवेद्यात समावेश असतो. तसेच शेंगदाणा आणि डाळीची चटणी, पंचामृत, पडवळ घालून केलेली ताकाची कढी, कटाची आमटी, वेगवेगळ्या प्रकारची भजी, पापड, लोणचे आदी पदार्थांचाही नैवेद्यात समावेश केला जातो. केलेले सर्व पदार्थ केळीच्या पानावर ठेवतात. महाराष्ट्रात काही ठिकाणी गौरी पूजनाच्या सायंकाळी महिला हळदीकुंकवाचा कार्यक्रम करतात. दर्शनाला आलेल्या महिला व मुलींचे आदरपूर्वक स्वागत करण्याची पद्धती प्रचलित आहे.

गौरीची आरती

भाद्रपद शुद्ध सप्तमीस प्रतिष्ठा, अनुराधा नक्षत्र ज्येष्ठा श्रेष्ठा ।

गणेशा सहित गौरी धनिष्ठा बैसली येउनि सकळिया निष्ठा ।।१।।

जयदेवी जयदेवी जय महालक्ष्मी, श्रीमहालक्ष्मी ।

कृपा करुनी आली तू महालक्ष्मी जयदेवी जयदेवी ।। धृ।।

ज्येष्ठा नक्षत्र पूजेचा महिमा, षडरस पक्वान्ने होती सुखधामा ।

सुवासिनी ब्राह्मण अर्पुनी निजनेमा तुझे आशीर्वादे सकलही धामा ।।२।।

जयदेवी जयदेवी जय महालक्ष्मी०।।

उत्थापन मूळावर होता अगजाई, वर देती झाली देवी विप्राचे गृही ।

जयदेवी जयदेवी जय महालक्ष्मी०।।

गौरी विसर्जन

तिसऱ्या दिवशी म्हणजेच मूळ नक्षत्रावर गौरींचे किंवा महालक्ष्मींचे विसर्जन करतात. त्या दिवशी सकाळी पोवत्याच्या वा सुताच्या गाठी पाडतात. त्या सुतात हळदीकुंकू, सुकामेवा, बेलफळ, फुले, झेंडूची पाने, काशीफळाचे फूल, रेशमी धागा, असे एक एक जिन्नस घालतात. हळदीकुंकू, रेशमी सूत, झेंडूची पाने, काशीफळाचे फूल हे महत्त्वाच्या वस्तूंचा त्यात समावेश असतो. गौरींची किंवा महालक्ष्मींची पूजा व आरती करतात. गोड शेवयाची खीर, उडीद डाळीचा भाजलेला पापड याचा नैवेद्य दाखवतात. गुरुवार, २७ ऑगस्ट २०२० रोजी दुपारी १२ वाजून ३६ मिनिटांनंतर ज्येष्ठागौरी विसर्जन करावे. गौरींचे विसर्जन केल्यावर परत येताना थोडी वाळू घरी आणून ती घरभर व झाडांवर टाकतात. त्यायोगे घरात समृद्धी नांदते व झाडाझुडुपांचे कीटकांपासून संरक्षण होते, अशी समजूत आहे.

गणपती उत्तर पूजा (विसर्जन पूजा) कशी करावी?

 गणपती विसर्जन पूजा करण्यासाठी कमीत कमी 20 मिनिटे लागतात. विसर्जन पूजा सुरू करण्यापूर्वी त्याचे साहित्य पूजास्थानी आणून ठेवावे.

विधी: पूजा करण्‍यापूर्वी आंघोळ करून नवीन किंवा धुतलेले कपडे परिधान करावेत. नंतर कपाळावर टिळा लावून आसनावर बसून पूजा करावी.

दिशा: पूर्वे दिशेला तोंड करून पूजा करावी.

पूजन साहित्य: पूजेच्या विविध वस्तू आपल्या हातालगत ठेवाव्यात. हात धुण्यासाठी किंवा मूर्ती पुसण्यासाठी दोन वेगवेगळे कपडे जवळ ठेवावेत. पूजेसाठी शुद्ध पाणी एका ताब्यांत भरून ठेवावे.

पूजा प्रारंभ

पूजेसाठी दिलेली प्रत्येक क्रिया वाचून तिचे अनुसरण करा. प्रत्येक क्रियेची माहिती व सूचना दिलेली आहे.

दीपक पूजन: दिव्यात तूप घालून कापसाची वात लावा. दिवा लावल्यानंतर हात धुवा. नंतर दिवा तांदुळ किंवा फुलाच्या अंथरूणावर मूर्तीच्या उजव्या बाजूला ठेवा.

( नंतर हातात फुलाच्या पाकळ्या घेऊन खालील मंत्र म्हणा.)

मंत्र: ' हे दीप देवा! आपण मला नेहमी मंगल आणि प्रसन्न ठेवा. पूजा चालू असेपर्यंत आपण शांत व स्थिर प्रज्वलित रहावे.'

( हातातील पाकळ्या दिव्याजवळ ठेवा)

खालील तीन मंत्रापैकी प्रत्येक मंत्राचा एकदा उच्चार करा. चौथा मंत्र म्हटल्यानंतर हातावरून पाणी सोडा.

1. ओम केशवाय नम: स्वाहा.... (आचमन करा)

2. ओम माधवाय नम: स्वाहा.... (आचमन करा)

3. ओम गोविंदाय नम: स्वाहा.... (आचमन करा)

4. ओम ऋषीकेशाय नम: स्वाहा....(हातावर पाणी घेऊन ताम्हनात सोडा)

पवित्रीकर ण

पवित्रीकरण पूजेसाठी खालील मंत्र म्हणून उजव्या हाताच्या अनामिकेजवळील सर्व बोटांनी स्वत: च्या अंगावर किंवा पूजा साहित्यावर पाणी शिंपडावे.

मंत्र: ' भगवान श्री पुंडरीकाक्षाचे नामोच्चारण केल्याने पवित्र किंवा अपव‍ित्र कोणत्याही अवस्थेत असणारा मनुष्य अंत:करणाने पावित्र्य प्राप्त करू शकतो.'

' भगवान पुंडरीक्षा मला पावित्र्य प्रदान कर.'

श्री गणेशाचे ध्यान

ध्यान मंत्र: (प्रणाम करून म्हणा) सृष्टीच्या सुरवातीच्या काळात जे प्रकट झाले ते आज जगाचे परमकारण आहे. गणपती चार भुजाधारी आहे, गजवदन असल्यामुळे त्याचे दोन्ही कान सुपासारखे आहेत, त्याला केवळ एकच दात आहे. तो लंबोदर असून त्यांचा रंग लाल आहे. त्याला लाल रंगाचे वस्त्र, चंदन आणि फुले प्रिय आहेत.

त्याच्या चार हातांपैकी एका हातात पाश, दुसर्‍या हातात अंकुश, तिसर्‍या हातात वरद मुद्रा आणि चौथ्या हातात अभय मुद्रेबरोबर मोदक धारण केलेला आहे. त्याचे वाहन उंदीर आहे. जो कुणी गणपतीची नेहमी पूजा करतो त्या व्यक्तीला योगीत्व प्राप्त होते.' हे गणराया! तुला प्रणाम करतो.

स्नान, पंचामृत स्नान:

विधी: पहिल्यांदा पाण्याने, नंतर पंचामृताने आणि पुन्हा शुद्ध पाण्याने स्नान घातले जाते. याला क्रमश: स्नानिय समर्पण, पंचामृत समर्पण, शुद्धोदक स्नान असे म्हणतात.

मंत्र:

स्नान समर्पण (शुद्ध पाण्याने स्नान): 'हे देवा! सर्व पापांचा नाश करणारे आणि शुभ असलेल्या गंगाजलाने तुला स्नान घालत आहे. तू त्याचा स्वीकार कर'.

पंचामृत स्नान: (पंचामृतापासून स्नान)

' हे प्रभू! दूध, दही, तूप, मध आणि साखरेनेयुक्त पंचामृताने तुला आंघोळ घालत आहे. तू त्याचा स्वीकार कर.'

शुद्धोदक स्नान (पुन्हा शुद्ध पाण्याने स्नान):

' हे प्रभू! या शुद्ध पाण्याच्या रूपात गंगा, यमुना, सरस्वती, नर्मदा, सिंधू, कावेरी आणि गोदावरी समाविष्ट आहेत. तू स्नानासाठी हे जलग्रहण कर.'

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून स्नान समर्पित करा.

वस्त्र किंवा उपवस्त्र:

वस्त्र किंवा उपवस्त्र असे दोन वस्त्र अर्पित करा.

मंत्र:

1. ऊन, वारा, पावसापासून संरक्षण करणार्‍या 'हे देवा! हे वस्त्र तुझ्या सेवेत अर्पण करतो. कृपया तू त्याचा स्वीकार कर आणि मला सुख शांती लाभू दे.

2. ' हे प्रभू! विविध प्रकारची चित्रे, नक्षीकामाने सुशोभित असलेले हे वस्त्र तुला अर्पण करतो. कृपया तू त्याचा स्वीकार कर आणि मला सुख शांती लाभू दे'.

महागणपतीला नमस्कार करून वस्त्र अर्पण करा.

गंध, शेंदूर, दुर्वांकूर, फुले किंवा फुलमाळा इत्यादीने पूजा करा.

मंत्र:- ' हे देवा! सुखदायक, सुंदर आणि सौभाग्याप्रमाणे लाल असणारा हा शेंदूर शुभ्र आणि इच्छापूर्ती करणारा आहे. तुझ्या सेवेत तो सादर करत आहे. तू त्याचा स्वीकार कर!

( दुर्वा अर्पण करा)

' हे प्रभु! जाईजुईची सुगंधित फुले किंवा त्यांच्या माळा तुझी पुजा करण्यासाठी आणल्या आहेत. तू त्याचा स्वीकार कर!'

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपती तुला नमस्कार करतो.

( वरील मंत्र म्हणून गंध, फुले किंवा फुलमाळा, शेंदूर व विविध सुगंध, अंजीर, दुर्वांकुर, गुलाल इत्यादी अर्पण करा)

सुगंधित धूप

अगरबत्ती लावून देवापुढे ओवाळा.

मंत्र: उत्तम गंधयुक्त वनस्पतीच्या रसापासून तयार केलेला धूप 'हे प्रभू! तुझ्या सेवशी समर्पित आहे. तू त्याचा स्वीकार कर.

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून धूप समर्पित करा. (वरील मंत्र बोलून धूप सगळीकडे पसरवा)

दीप दर्शन:

यासाठी एक वेगळा दिवा लावला जातो. दिवा लावल्यानंतर हात धुऊन खालील मंत्र म्हणा.

मंत्र: 'हे देवा! कापसाच्या वातीपासून प्रज्वलित दिवा तुझ्या सेवेत अर्पण करत आहे. तो त्रैलोक्याचा अंधकार दूर करणारा आहे. हे दीप ज्योतिर्मय देवा! हे माझ्या परमात्मा स्वरूप गणपती देवा! मी तुला हा दीपक अर्पण करत आहे. हे नाथा! तू मला नरक यातनापासून वाचव. माझ्याकडून झालेल्या पापांची मला क्षमा कर.'

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून दीप प्रज्वलित करा.

( वरील मंत्र बोलून दिव्याचा प्रकाश गणपती्च्या दिशेने प्रज्वलित करा) (नंतर हात धुऊन घ्या)

नैवेद्य दाखवा.

गणपतीला मोदक सर्वांत जास्त आवडतात. विविध प्रकारचे मोदक, मिठाई, फळांमध्ये केळी, सफरचंद, चिकू इत्यादी अर्पण करावेत.

देवाला नैवद्य अर्पण करण्यापूर्वी दोन्ही हात जोडून प्रार्थना करा की या नैवद्याचे अमृत होऊ दे. ‍त्यानंतर खालील मंत्र म्हणून नैवद्य अर्पण करा.

मंत्र: 'हे देवा! श्रीखंड, दूध, दही, तूपापासून तयार केलेले खाद्यपदार्थ नैवद्याच्या रूपात अर्पण करत आहे. तू त्याचा स्वीकार कर!'

' हे देवा! तू हे नैवद्य ग्रहण करून तुझ्याप्रती माझ्या मनात असलेली भक्ती सार्थक कर. मला परलोकात शांती मिळू दे.'

( त्यानंतर खालील प्रत्येक मंत्र म्हणून पाणी सोडा)

1. ॐ प्राणाय स्वाहा

2. ॐ अपानाय स्वाहा

3. ॐ समानाय स्वाहा

4. ॐ उदानाय स्वाहा

5. ॐ व्यानाय स्वाहा

WD

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून नैवद्याच्या रूपात मोदक व फळे अर्पण करा.

( त्यानंतर खालील मंत्र म्हणून पुन्हा पाणी सोडा)

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपती तुला नमस्कार!

आचमनासाठी, हस्त प्रक्षालनासाठी जल अर्पण करत आहे.

( पुन्हा पाणी खाली सोडा)

दक्षिणा किंवा नारळ (श्रीफळ)

एक श्रीफळ ‍‍किंवा रोख दक्षिणा इष्ट देवाला अर्पण केली जाते.

( खालील मंत्र म्हणून दक्षिणा व श्रीफळ गणपती चरणी अर्पण करा)

मंत्र: 'हे देवा! हे श्रीफळ मी तुझ्यासमक्ष अर्पण केले आहे. तुझ्या आशीर्वादाने मला आयुष्यभर यश मिळू दे.'

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून श्रीफळ व दक्षिणा अर्पण करा.

महाआरती: कापराच्या एक किंवा तीन वड्या प्रज्वलित करून आरती केली जाते.

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपती चरणी नमस्कार करून निरंजन अर्पण करा.

( हात जोडून प्रणाम करा. आरती झाल्यावर हात धुवा)

पुष्पांजल ी

विधी: हातात फुले किंवा फुलांच्या पाकळ्या घ्या आणि खालील मंत्र बोलून फुले देवाच्या चरणी अर्पण करा.

( खालील मंत्र बोलून पुष्पांजली अर्पण करा)

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून मंत्र पुष्पांजली अर्पण करा.

प्रदक्षिण ा

( खालील मंत्र म्हटल्यानंतर एक प्रदक्षिणा पूर्ण करा. गणपतीला एकच प्रदक्षिणा मारली जाते हे लक्षात ठेवा)

मंत्र: मनुष्याने केलेली सर्व पापे प्रदक्षिणा करताना पावला-पावलावर नष्ट होतात.

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून प्रदक्षिणा अर्पण करा.

प्रार्थना व क्षमाप्रार्थन ा

प्रार्थना: 'हे गणराया! तू विघ्नांवर विजय मिळविणारा विघ्नहर्ता आहेस. देवांचा प्रिय आहेस.' हे विनायका! तू ज्ञानसंपन्न आहेस. तुझ्या चरणी माझा नमस्कार, नमस्कार अनेक वेळा नमस्कार. 'हे देवा! माझ्या सर्व कार्यात येणार्‍या विघ्नांचा तू नेहमी सर्वनाश कर.'

क्षमा प्रार्थना-

पूजा, विधी करताना माहितीच्या अभावाने काही चुका होऊ शकतात. त्यासाठी क्षमा प्रार्थना केली जाते. त्यासाठी हात जोडून खालील मंत्र म्हणा.

मंत्र: 'हे प्रभू! मला मंत्र आणि भक्ती येत नाही. मला स्तुतीही करता येत नाही. स्वभावाने मी आळशी असल्यामुळे विविध पूजन साहित्याने तुझी विधीवत पूजा करू शकलो नाही.'

' हे प्रभु! मी अज्ञानाने तुझी जी पूजा केली आहे, कृपा करून ती मान्य करून घे. माझ्याकडून झालेल्या चुकांची मला क्षमा कर. मी या केलेल्या पूजेमुळे तु माझ्यावर प्रसन्न राहशील अशी अपेक्षा करतो.

प्रणाम किंवा पूजा समर्प ण

विधी: पूजेच्या शेवटी साष्टांग प्रणाम केला पाहिजे किंवा पूजा ईश्वराला समर्पित करणे आवश्यक आहे.

( प्रथम साष्टांग प्रणाम करा. त्यानंतर हातात पाणी घेऊन खालील मंत्र म्हणा व पाणी पात्रात सोडा.)

मंत्र: या पूजेमुळे सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपती संतुष्ट होऊ दे. या पूजेवर त्याचा अधिकार आहे माझा नाही.

विसर्जन:- विसर्जनावेळी हातात अक्षता व फुले घेवून खालील मंत्र म्हणा.

' हे सर्वश्रेष्ठ गणपती देवा! तुम्ही तुमच्या स्वस्थानी म्हणजे जेथे ब्रह्मा, विष्णू इत्यादी देवांचा वास आहे त्याठिकाणी पुन्हा प्रस्थान करा. मी या पूजेत ज्या देवांची पूजा केली आहे त्यांनी पुन्हा पुन्हा माझ्या कल्याणासाठी यावे.

( अक्षता व फुले मूर्तीवर वहावीत. )

आता खालील मंत्र म्हणून मूर्ती जागेवरून थोडीशी हलवा.

ॐ शांती: ॐ शांती: ॐ शांती:

Web Duniya

श्री गणेश प्रतिष्ठापना पूजा विधी (मराठीत)

श्री गणेश प्रतिष्ठापना पूजा विधी (मराठीत)

गणेश पूजा विधी मराठीत

वेळ: खाली दिलेली गणेश पूजा पूर्ण करण्यासाठी पंधरा मिनिटे वेळ लागतो. ज्या व्यक्तीकडे वेळ नाही किंवा मोठी पूजा करण्याची इच्छा नाही. तसेच संस्कृतचे ज्ञान नाही ते या विधीद्वारे सुलभ मराठीत गणेश प्रतिष्ठापना करू शकतात. 

 

विधी: पूजा करण्यासाठी विधी व मंत्रांचा भावार्थ मराठीत दिला आहे. त्यामुळे संस्कृत न येणाऱ्यांची अडचण दूर होईल. 

 

मुहूर्त: मूहूर्त पंचांगात पहा.

 

वस्त्र: पूजा सूरू करण्यापूर्वी आंघोळ करून नवीन वस्त्र परिधान करा.

गंध: कपाळाला गंध लावून पूजा करा.

 

दिशा: दिवसा पूर्वेला तोंड करून किंवा संध्याकाळी उत्तरेला तोंड करून पूजा करावी.

 

मूर्ती: गणपतीच्या दोनपेक्षा अधिक मूर्ती घरात ठेवू नये.

 

प्रदक्षिणा: श्री गणेशाला नेहमी एकच प्रदक्षिणा घालतात. अनेक नाही.

 

आसन: कुशाचे आसन किंवा लाल उशीच्या आसनावर बसून पूजा करा. फाटलेले किंवा कपड्याचे आसन किंवा दगडाच्या आसनावर बसून पूजा करू नये. 

 

पूजेचे साहित्य: पूजा सूरू करण्यापूर्वी सर्व साहित्य जवळ आणून ठेवा. शुद्ध पाणी एखाद्या पवित्र भांड्यात घ्या.

वस्त्र : हात धुण्यासाठी स्वच्छ कपडा आपल्याजवळ ठेवा. परिधान केलेल्या वस्त्राने हात धुऊ नये.

 

मूर्ती स्थापना: पूजा सुरू करण्यापूर्वी श्री गणेशाची मूर्ती एखाद्या लाकडाच्या पाटावर किंवा गहू, मूग, ज्वारीच्या धान्यावर लाल कपडा अंथरून स्थापित करा.

 

पूजन प्रारंभ 

पूजा करणार्‍या व्यक्तीने प्रत्येक क्रियेबरोबर मराठीत दिलेली माहिती वाचून त्याचे अनुकरण करावे. प्रत्येक क्रियेच्या माहितीसह विधी दिलेला आहे. संपूर्ण विधी दोन-तीन वेळा वाचून त्याप्रमाणे कृती करावी. 

 

दीप पूजन:  तूपाने भरलेल्या पात्रात दिवा प्रज्वलित करा. दिवा लावून हात धुवा. खाली अक्षता टाकून त्यावर दिवा ठेवा. हातात फुलांच्या पाकळ्या घेवून खालील मंत्र म्हणा.

 

'हे दीप देवा ! मला नेहमी सुखी ठेव. जोपर्यंत हे पूजन चालू आहे तोपर्यंत आपण शांत किंवा स्थिर प्रज्वलित रहा.' यानंतर पाकळ्या दिव्याच्या खालील बाजूस टाका.

 

पवित्रकरण 

विधी : पूजा सुरू करण्यापूर्वी स्वत: किंवा पूजन साहित्य पवित्र करण्यासाठी हा मंत्र म्हटला जातो. आपल्या उजव्या हातावर जल पात्र घेऊन डाव्या हातात पाणी भरा आणि मंत्र म्हणत स्वत: वर आणि पूजन साहित्यावर पाणी शिंपडा.

 

मंत्र: 'भगवान श्री पुंडरीकाक्षाच्या नाव उच्चारणाने पवित्र अथवा अपवित्र कोणत्याही अवस्थेत मनुष्य अंतरंगातून पावित्र्य प्राप्त करू शकतो. भगवान पुंडरीकाक्ष मला हे पावित्र्य प्रदान कर! (हे तीन वेळा म्हणावे.)

 

आसन पूजा: 

विधी: आपण ज्या आसनावर बसून पूजा करणार आहात त्या आसनाची शुद्धी केली जाते.

मंत्र: 'हे माता पृथ्वी! आपण समस्त लोकांना धारण केले आहे, भगवान विष्णूलाही धारण केले आहे, अशा प्रकारे आपण मला धारण करून हे आसन पवित्र करा. (आसनावर पाणी शिंपडा)

 

स्वस्ती पूजन 

विधी: शुभ कार्य आणि शांतीसाठी हा मंत्र जप केला जातो.

 

मंत्र: 'हे त्रिलोका! मला शांतता लाभू दे. हे अंतरीक्षा! मला शांतता मिळू दे. हे पृथ्वी! मला शांतता लाभू दे. हे जला! मला शांतता लाभू दे. हे औषधीदेवा! मला शांती मिळू दे. हे विश्वदेवी! मला शांती मिळू दे. जी शांती परब्रम्हापासून सर्वांना मिळते ती मला मिळू दे.' हे सदा कार्यात मग्न असणार्‍या सूर्य कोटीप्रमाणे महातेजस्वी विशाल गणपती देवा माझे दु:ख निवारण कर. 'हे नारायणी! सर्व प्रकारची मंगल कामना करणारी त्रिनेत्रधारी मंगलदायिनी देवी! आपण सर्व पुरूषांना सिद्धी देणारी देवी आहात. मी आपल्या शरण आलो आहे. माझा नमस्कार आहे. तिन्ही देवांचे स्वामी ब्रम्हा, विष्णू आणि महेशाने सुरू केलेल्या सर्व कार्यात आम्हाला सिद्धी मिळू दे.' 

 

संकल्प

हातात पाणी घेऊन म्हणा:- गणेश चतुर्थीच्या शुभ मुहूर्तावर श्री महागणपती देवाची प्रसन्नतेने पूजा करतो.

गणेश पूजन प्रारंभ

श्री गणेशाचे ध्यान

विधी: ध्यान म्हणून प्रणाम केला जातो. 

ध्यान मंत्र: 'सृष्टीच्या प्रारंभकाळात प्रकट झालेले जे या जगाचे परमकारण आहे त्या गणेशाला चार भुजा आहेत, गजवदन असल्यामुळे त्यांचे दोन्ही कान सुपाच्या आकाराचे आहेत, त्यांना केवळ एकच दात आहे. तो लंबोदर असून त्यांचा रंग लाल आहे. त्यांला लाल रंगाचे वस्त्र, चंदन आणि फुले प्रिय आहेत. त्याच्या चार हातापैकी एका हातात पाश, दुसर्‍या हातात अंकुश, तिसर्‍या हातात वरद मुद्रा आणि चौथ्या हातात अभय मुद्राबरोबर मोदक आहे. त्याचे वाहन उंदीर आहे. जो व्यक्ती श्रीगणेशाची नित्य पूजा करतो त्याला योगीत्व प्राप्त होते.' हे गणराया! आपल्याला प्रणाम असो.

 

आवाहन व प्रतिष्ठापना 

विधी: हातात अक्षता घेऊन खाल‍ील मं‍त्र म्हणून अक्षता अर्पण कराव्यात. 

मं‍त्र: ॐ गणपती देवा! सिद्धी बुद्धीसहीत प्रतिष्ठीत हो.

स्नान:

विधी: गणेशाला प्रथमत: पाण्याने, नंतर पंचामृत आणि पुन्हा शुद्ध पाण्याने स्नान घातले जाते. याला स्नानीय समर्पण, पंचामृत समर्पण, शुद्धोदक स्नान असे म्हणतात.

 

महत्त्वाचे: गणेशाची मूर्ती मातीची असल्यास एका पूजेच्या सुपारीत गणेश आहे आहे, असे मानावे. व त्याला स्नान घालावे. मूर्तीवर फक्त हलक्या हाताने पाणी शिंपडावे. सुपारीला ताम्हनात ठेवून खालील क्रिया करा. मंत्र-स्नानीय समर्पण (शुद्ध पाण्याने स्नान): 'हे देवा! गंगाजल जे सर्व पापांचा नाश करणारे आणि शुभ आहे. त्याने आपल्याला स्नान घालत आहे. आपण त्याचा स्वीकार करावा'.

 

पंचामृत स्नान:

'हे प्रभू! दूध, दही, तूप, मध आणि साखरयुक्त पंचामृताने आपल्याला स्नान घालत आहे. आपण त्याचा स्वीकार करा.' शुद्धोदक स्नान (पुन्हा शुद्ध पाण्याने स्नान): 'हे प्रभू! या शुद्ध पाण्याच्या रूपात गंगा, यमुना, सरस्वती, नर्मदा, सिंधू, कावेरी आणि गोदावरी उपस्थित आहेत. आपण स्नानासाठी हे जलग्रहण करा.' ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून स्नान समर्पित करा. (स्नानानंतर शुद्ध वस्त्राने सुपारी किंवा गणेश मूर्तीला पुसून पुन्हा पाटावर ठेवा.)

 

वस्त्र किंवा उपवस्त्र: 

विधी: वस्त्र किंवा उपवस्त्र अशी दोन वस्त्रे अर्पण केली जातात. ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून वस्त्र समर्पित करा.

 

उपवस्त्र समर्पण: 'हे प्रभू! विविध प्रकारचे चित्र, सुशोभित वस्त्र आपल्याला समर्पित आहे. आपण याचा स्वीकार करा किंवा मला यशस्वी होऊ द्या'. ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून स्नान समर्पित करा. गंध, शेंदूर, दुर्वांकूर, फुले किंवा फुलमाळा. 

 

विधी: गणपतीला रक्त चंदनही अर्पित केले जाते. खालील मंत्र म्हणून गंध, शेंदूर व दुर्वांकूर वहा.

मंत्र: चंदन अर्पण 

 

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून चंदन अर्पित करा. 

(वरील मं‍त्र म्हणून चंदनाचा लेप लावा)

शेंदूर अर्पण

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून शेंदूर अर्पण करा.

(वरील मंत्र म्हणून शेंदूर अर्पण करा)

दुर्वांकूर अर्पण

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून दुर्वांकर अर्पित करा. (दुर्वांकूर अर्पित करा) फुले किंवा हार अर्पण

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून फुले आणि हार अर्पण करा.

(वरील मंत्र म्हणून फुले आणि हार अर्पण करा) 

 

सुगंधी धूप 

विधी: पूजेमध्ये मनमोहक सुगंधी अगरबत्ती लावली पाहिजे. अगरबत्ती लावून धूप पसरवा.

मंत्र: उत्तम गंधयुक्त वनस्पतीच्या रसापासून तयार केलेला धूप, जो सर्व देवतांना सुवास घेण्यास योग्य आहे. 'हे प्रभू! हा धूप आपल्या सेवशी समर्पित आहे. आपण याचा स्वीकार करावा. ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून धूप समर्पित करा.

(वरील मंत्र बोलून धूप पसरवा)

 

ज्योती दर्शन

विधी: या विधीसाठी एक दिवा लावून हात धुवा.

मंत्र: 'हे देवा! कापसाच्या वातीने प्रज्वलित दीपक आपल्या सेवेसाठी अर्पण करत आहे. तो त्रैलोक्याचा अंधःकार दूर करणारा आहे. हे दीप ज्योतिर्मय देवा! माझ्या परमात्मा! मी आपणास हा दीपक अर्पण करत आहे. हे नाथा! आपण मला नरक यातनांपासून वाचवा. माझ्याकडून झालेल्या पापांबद्दल मला क्षमा करा.'

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून दीप प्रज्वलित करा.

(वरील मंत्र बोलून दिव्याचा प्रकाश गणपतीकडे प्रज्वलित करा) (नंतर हात धुऊन घ्या)

नैवेद्य दाखवा

विधी: श्री गणेशाला मोदक सर्वांत जास्त आवडतात. विविध प्रकारचे मोदक, मिठाई, फळे त्यामध्ये केळी, सफरचंद, चिकू इत्यादी अर्पण करावे.

 

मंत्र: 'हे देवा! दही, दूध, तूपापासून तयार केलेले खाद्यपदार्थ नैवद्याच्या रूपात अर्पण करतो. आपण त्याचा स्वीकार करावा.' 'हे देवा! आपण हे नैवद्य ग्रहण करा आणि आपल्या प्रति माझ्या मनात असलेल्या भक्तीचे सार्थक करा. मला परलोकात शांती मिळू दे.' ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून नैवद्याच्या रूपात मोदक व फळे अर्पण करा. हस्तप्रक्षालनासाठी जल अर्पित करत आहे.

(पाणी खाली सोडा)

 

दक्षिणा किंवा नारळ (श्रीफळ)

विधी: एक श्रीफळ ‍‍किंवा रोख दक्षिणा गणेशाला दान केली जाते. (खालील वाक्य म्हणून दक्षिणा व श्रीफळ अर्पण करा) ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून श्रीफळ व दक्षिणा अर्पण करतो.

 

आरती

विधी: कापराच्या एक किंवा तीन वड्या प्रज्वलित ठेवून आरती केली जाते. 

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपती चरणी नमस्कार करा. कापूर निरंजन आपल्याला समर्पित आहे. (हात जोडून प्रणाम करा आरती घेतल्यानंतर अवश्य हात धुवा)

 

पुष्पांजली 

विधी: हातात फुले अथवा फुलांच्या पाकळ्या घ्या. खालील मंत्र बोलून फुले देवाच्या चरणी समर्पित करा.

(खालील वाक्य बोलून पुष्पांजली अर्पित करा)

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून मंत्र पुष्पांजली अर्पण करतो.

प्रदक्षिणा

(खालील मंत्र म्हटल्यानंतर एक प्रदक्षिणा पूर्ण करा)

मंत्र: मनुष्याने केलेली सर्व पापे प्रदक्षिणा करतेवेळी पावलापावलावर नष्ट होतात.

ॐ सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपतीला नमस्कार करून प्रदक्षिणा अर्पित करतो. 

प्रार्थना व क्षमाप्रार्थना 

प्रार्थना: 'हे गणराया! आपण विघ्नांवर विजय मिळविणारे आहात. देवांचे प्रिय आहात.' हे विनायका! आपण ज्ञानसंपन्न आहात. आपल्या चरणी माझा नमस्कार, नमस्कार अनेक वेळा नमस्कार. 'हे देवा! आपण नेहमी माझ्या कार्यात येणार्‍या विघ्नांचा सर्वनाश करा.'

 

क्षमा प्रार्थना-

पूजा, विधी करताना माहितीच्या अभावाने काही चुका होऊ शकतात. त्यासाठी क्षमा प्रार्थना केली जाते. यासाठी हात जोडून खालील मंत्र म्हणा.

मंत्र: 'हे प्रभू! मला मंत्र आणि भक्ती येत नाही. मला स्तुतीही करता येत नाही. स्वभावाने मी आळशी असल्यामुळे विविध पूजन साहित्याने तुझी विधीवत पूजा करू शकलो नाही.' 'हे प्रभू! मी अज्ञानाने जी पूजा केली आहे, कृपा करून ती मान्य करून घे. माझ्याकडून झालेल्या चुकांबद्दल मला क्षमा कर. मी केलेल्या पूजेमुळे आपण माझ्यावर प्रसन्न रहाल अशी अपेक्षा करतो.

प्रणाम किंवा पूजा समर्पण 

विधी: पूजेच्या शेवटी साष्टांग प्रणाम केला पाहिजे किंवा पूजा ईश्वराला समर्पित करणे आवश्यक आहे. (प्रथम साष्टांग प्रणाम करा, त्यानंतर हातात पाणी घेऊन खालील मंत्र म्हणा व पाणी पात्रात सोडून द्या)

मंत्र: या पूजेमुळे सिद्धी बुद्धीसहीत महागणपती संतुष्ट होऊ दे. या पूजेवर माझा नाही त्याचा अधिकार आहे.

ॐ शांती: ॐ शांती: ॐ शांती:

वेबदुनिया

Ganesh Chaturthi

 

Lord Ganesha, the elephant-headed god is one of the most adored deities for Hindus and Ganesh Chaturthi is a day to celebrate his birth. The 10-day festival falls on the fourth day of the waxing phase of the moon in the month of Bhadrapada as per Hindu calendar. This year the festival will begin on Saturday, August 22.

Lord Ganesha is the God of wisdom, prosperity, good fortune and the destroyer of evils. Due to all these qualities, he is also known as Vighnaharta and the day of Ganesh Chaturthi is called as Vinayaka Chavithi or Vinayaka Chaturthi.

The festival of Ganesh Chaturthi is celebrated with fervour and zeal across the country, especially Maharasthra.

Puja rituals

The festival begins with people installing statues of Ganesh at their places. Lifesize statues are installed in the different pandals at public places and worshipped for 10-days. Fruits, flowers and Lord Ganesha's favourite sweet Modak is offered to him during these 10 days. People worship to their most favourite God and observe fast. The festival begins with welcoming Lord Ganesha into homes and end by ultimately, bidding him goodbye by submerging him in the water on the 10th day. This year the murti visarjan will be held on September 1.

Puja Muhurat

Ganesha Chaturthi begins on Saturday, August 22

Chaturthi Tithi Begins - 11:02 PM on Aug 21, 2020 Chaturthi Tithi Ends - 07:57 PM on Aug 22, 2020 Madhyahna Ganesha Puja Muhurat - 11:06 AM to 01:42 PM Ganesha Visarjan falls on Thursday, September 1, 2020 Vrat Vidhi

Devotees bring home idols of Lord Ganesha and worship him for 10 days. The people perform Ganpati pooja and aarti in the evening.

On the day of Ganesh Chaturthi, all the family members wake up early in the morning, take a bath and don traditional attire. The house is cleaned and the altar is set up. The family worship the clay idol of Lord Ganesha by offering flowers, fruits and sweets. The main highlights of Ganesh puja are offering Durva grass, Arka flowers and modakam. 

This is followed by chanting of Ganesh mantra, narrating and listening to the stories of Ganesh. Some people also visit Ganesh temples to seek the deity's blessing. For the next 10-days, the same routine is followed. The pujas are offered in the morning and the evening. On the 10th day, the last puja is performed and then the immersion ceremony (visarjan) takes place. The devotee offers a ceremonial send-off to the Lord till he returns to bless the homes during the next Chaturthi. 

Vinayaka Chaturthi: Fasting Rules

People observe fast from dawn to the dusk. During this time they do not eat anything. Some people also prefer to do partial fast in which they are allowed to eat Prasad offered at the puja and milk. After the evening aarti, the fast is concluded.

The devotees can opt for nirajal vrat (waterless fast) or the phalahar vrat. The devotees are allowed to have fruits, sabudana khichdi, kheer and all kinds of sweets. The followers strictly prohibit consuming non-vegetarian food and alcohol during these 10 days of Ganesh Chaturthi. 

Ganpati Visarjan

Ganesh Visarjan is equally important as Ganesh Chaturthi. Visarjan ends with a ritual called 'Uttarpuja'. After which, Lord Ganesha’s statue is immersed in water and blessings are sought. Devotees chant slogans such as Ganapati Bappa Morya while taking the idols to be immersed in the sea. Ganesha Visarjan can also be performed on the 7th, 5th or 3rd day of Ganesh Chaturthi.

कृष्ण भेटलाच पाहिजे

 *कृष्ण*

कृष्ण भेटायलाच पाहिजे. 

आयुष्यात प्रत्येक वळणावर कृष्ण भेटायलाच पाहिजे.

मनातलं बोलायला, 

लिहिलेलं वाचायला, 

रेखाटलेलं दाखवायला, 

अन् कधी गायलेलं ऐकवायला....

हक्काचा सवंगडी पाहिजे

आणि म्हणूनच प्रत्येकाला 

एक कृष्ण भेटायलाच पाहिजे

मुळात नात्यांच्या पलिकडचे भावबंध जोडणारा एक हक्काचा सवंगडी पाहिजे...

लहानपणापासून जपलेल्या अनेक नात्यांचीही वयं वाढत असतात

त्या नात्यांचे काळाप्रमाणे अर्थ बदलत असतात

तस्संच....ते...पूर्वीचं...निर्व्याज...अबोध नातं 

पुन्हा जमायला पाहिजे

आणि याकरताच 

आयुष्यात कृष्ण भेटायला पाहिजे....

"तो" कृष्ण "ती"ही असू शकते. 

आपल्या मनातलं सारं जाणणारी ती असते

कधीही आपलं खोलवर मन रितं करता आलं पाहिजे

असा हक्काचा...विश्वासाचा 

कृष्ण भेटलाच पाहिजे........

आपल्या आजुबाजुला तो सापडेलच असं नाही

जोडीदारामध्ये तो गवसेलच असंही नाही

कुणीतरी जवळचं कृष्ण असण्याची भावनाही उर्मी देणारी पाहिजे

मात्र कधी मनाचा पेंद्या झाला नाही पाहिजे

सुंदर विचारांची रम्य मुरली छेडणारा तो....

आयुष्यात प्रत्येकाला कृष्ण भेटला पाहिजे.

खरंच त्या मुरलीधराकडे मुरली होती का?

की अनेकांच्या मनात रुंजणारी त्याची ती आश्वस्त *मैत्री* होती का?

त्याच्या अस्तित्वाने अनेक मनांतून उमटत असाव्या आनंदलहरी

आणि त्यांचीच ऐकू येत असावी रुंजणारी मुरली...

*अनेकांच्या मनामधे मुरणारा तो मुरलीमनोहर प्रत्येकाला भेटायला पाहिजे.*

*आयुष्यात प्रत्येक वळणावर कृष्ण भेटायला पाहिजे......*

कृष्ण आणि कर्ण

 *कर्ण कृष्णाला विचारतो - "माझा जन्म झाल्याबरोबर माझ्या आईने मला सोडून दिले, कारण मी अनौरस संतती होतो. यात माझी काय चूक होती?*

*मला द्रोणाचार्यांनी शिक्षण नाकारलं, कारण मी क्षत्रिय नव्हतो.*

*परशुरामांनी मला विद्या दिली, पण मला शाप दिला की ती विद्या मी विसरून जाईल. कारण मी क्षत्रिय नव्हतो!*

*एक गाय चुकून माझ्या बाणांनी मारली गेली, आणि गायवाल्यानी माझी चूक नसताना मला शाप दिला.*

*द्रौपदीच्या स्वयंवरात मला अपमान सहन करावा लागला.*

*कुंतीने शेवटी माझे सत्य तिच्या मुलांना वाचवण्यासाठीच सांगितले.*

*मला जे काही मिळाले ते दुर्योधनाचे उपकार म्हणून मिळाले.*

*तर मगं मी त्याची बाजू घेतली यात माझे काय चुकले?"*

*🌷कृष्णाने उत्तर दिले🌷:*

*"कर्णा, माझा जन्म कारागृहात झाला.*

*जन्माच्या अगोदरपासूनच मृत्यू माझी प्रतीक्षा करीत होता.*

*रात्री जन्म झाल्याबरोबर लगेच मला माझ्या आईवडिलांपासून वेगळे करावे लागले.*

*तुम्ही तलवारी, रथघोडे, धनुष्यबाणांच्या आवाजात लहानाचे मोठे झालात.*

*मला गौशाला, शेणमाती मिळाली आणि मी चालायला पण लागलो नव्हतो तेव्हापासून माझा जीव घेण्याचे अनेक प्रयत्न केले गेले.*

*ना कोणती सेना, ना शिक्षण.*

*मीच त्यांच्या वाईटाचा कारण आहे, असे लोकांकडून मला ऐकायला मिळायचे.*

*तुमचे गुरु तुमच्या पराक्रमाचे कौतुक करायचे, तेव्हा मला साधे शिक्षण पण मिळाले नाही.*

*सांदीपनी मुनींच्या गुरुकुलात प्रवेश झाला तेव्हा मी 16 वर्षाचा होतो.*

*तुम्ही तुमच्या पसंतीच्या मुलीशी लग्न केले.*

*माझं जिच्यावर प्रेम होते ती मला मिळाली नाही, तर ज्यांची मी राक्षसांच्या तावडीतून सुटका केली त्या माझ्या पदरी पडल्या.*

*मला माझ्या सर्व समाजबांधवांना जरासंधाच्या अत्याचारापासून वाचवण्यासाठी यमुना काठापासून नेऊन समुद्राच्या काठी (द्वारका) वसवावे लागले.*

*मला पळपुटा (रणछोडदास) म्हणतात.*

*जर दुर्योधन जिंकला तर तुला भरपूर श्रेय मिळेल. धर्मराज जिंकला तर मला काय मिळेल... फक्त युद्ध आणि नुकसानीचा दोष.*

*एक गोष्ट लक्षात घे कर्णा...*

*प्रत्येकाला आयुष्यात कष्ट आहेत*

*आयुष्य कोणासाठीही कधीही सोपे नाही*

*दुर्योधनाच्या आयुष्यात बऱ्याचशा अप्रिय घटना घडल्या आहेत आणि तसेच युधिष्ठिराच्या पण.*

*परंतु काय योग्य (धर्म) आहे हे तुझ्या अंतरात्माला पण कळते...*

*कितीही वेळा आपल्या बरोबर अयोग्य गोष्टी झाल्या,*

*कितीही वेळा आपल्याला अपमान सहन करावा लागला,* 

*कितीही वेळा आपल्याला आपल्या वाटेचे नाकारले गेले,*

*तरीही*

*त्यावेळी आपण त्याला कसा प्रतिसाद देतो याला महत्व आहे.*

*तक्रारी थांबव कर्णा!*

*आयुष्यात घडलेल्या अप्रिय घटनांमुळे तुला अधर्म करण्याचा अधिकार मिळत नाही.*

*म्हणून , तुमच्या आयुष्यात आलेल्या कठीण व अतिवाईट प्रसंगी देखिल तुम्ही चांगलाच विचार करा, भगवतां प्रति कृतज्ञता व्यक्त करा, चांगलंच वागा आणि प्रत्येक माणसाला आणि प्राण्याला सहकार्य करा. स्वच्छंदी व्हा आणि हे विसरून जा कुणी तुम्हाला वेदना दिली की आनंद...!*

                         *🙏 जय श्रीकृष्ण 🙏*  

*पायातून काटा निघाला की चालायला मजा येते, तसा मनातून अहंकार निघून गेला की आयुष्य जगायला मजा येते...*

😘❤️❣️ *श्री कृष्ण जन्माष्टमी च्या खूप खूप शुभेच्छा* ❣️❤️😘

Yogmaya Devi

No one remembers the girl baby born on the same day who was interchanged with Krishna, a boy baby, to save his life. The boy's life was precious but the girl was born to sacrifice her life. Today is not only the birthday of Krishna but also of Yogamaya.

It is said that Yogmaya flew off to Heavens freeing herself from the clutches of Kansa while announcing to Kansa that your killer has been born. Scriptures do not clearly  mention that she too got killed like other siblings of Krishna. However more knowledgeable are requested to throw light on it.

Yogmaya was also an incarnation of Shakti who came to be born along with the incarnation of Lord Vishnu to keep some old promise. When Kansa caught her by her feet and hurled her to the ground, she flew towards the heaven, saying “Kansa, your killer has already taken birth. I could have also killed you but since you caught me by my feet, I take it as your expression of humility and am pardoning you”.

Krishna was born in the darkness of the night, into the locked confines of a jail.

However, at the moment of his birth, all the guards fell asleep, the chains were broken and the barred doors gently opened.

Similarly, as soon as Krishna (Chetna, Awareness) takes birth in our hearts, all darkness (Negativity) fades.

All chains (Ego, I, Me, Myself) are broken.

And all prison doors we keep ourselves in (Caste, Religion, Profession, Relations etc)  are opened. 

And that is the real Message And Essence of Janmashtmi.

Happy Janmashtami  !!!

जगत्कल्याणासाठी 'आता विश्वात्मके देवे'चे पसायदान मागणारे संत ज्ञानेश्वर

माझा मराठाचि बोलू कौतुके। परि अमृतातेहि पैजासी जिंके। ऐसी अक्षरे रसिके। मेळवीन।।, संत ज्ञानेश्वर माऊलींचा उल्लेख झाला आणि या ओळी आठवल्या नाहीत, असे कधी होत नाही. संत ज्ञानेश्वर माऊलींच्या जयंतीनिमित्त व्यापक, विस्तृत कार्याचा घेतलेला हा थोडक्यात आढावा...

माझा मराठाचि बोलू कौतुके। परि अमृतातेहि पैजासी जिंके। ऐसी अक्षरे रसिके। मेळवीन।।, संत ज्ञानेश्वर माऊलींचा उल्लेख झाला आणि या ओळी आठवल्या नाहीत, असे कधी होत नाही. मराठी भाषेचा अभिमान, भागवत संप्रदायाचे प्रवर्तक, वारकरी संप्रदायाचे दैवत, योगी, तत्त्वज्ञ, संतकवी अशा अनेकविध गोष्टींसाठी ओळखल्या जाणाऱ्या संत ज्ञानेश्वर माऊलींची आज जयंती आहे. श्रावण वद्य अष्टमीला संत ज्ञानेश्वरांचा जन्म औरंगाबाद जिल्ह्यातील पैठणजवळ गोदावरी नदीच्या काठावर वसलेल्या आपेगाव या छोट्या गावी झाला. संत ज्ञानेश्वरांच्या जन्मवर्षाबाबत मात्र एकवाक्यता दिसून येत नाही. काही अभ्यासकांच्या मते संत ज्ञानेश्वर यांचा जन्म इ.स. १२७५ मध्ये झाला. तर, काहींच्या मते संत ज्ञानेश्वर यांचा जन्म इ.स. १२७१ मध्ये झाला, असे सांगितले जाते. ज्ञानेश्वरांचे कार्य अगदी अफाट आहे. जीवनाच्या अवघ्या २० वर्षांमध्ये ज्ञानेश्वरांनी केलेले कार्य व्यापक आहे. माऊलींनी केवळ १६ व्या वर्षी भगवद्गीतेवरील भाष्यग्रंथ ज्ञानेश्वरी ग्रंथ लिहिला. विशेष योगायोग म्हणजे श्रीकृष्ण आणि संत ज्ञानेश्वर माऊली या दोघांचाही जन्म श्रावण वद्य अष्टमीला झाला आहे. संत ज्ञानेश्वर माऊलींच्या जयंतीनिमित्त व्यापक, विस्तृत कार्याचा घेतलेला हा थोडक्यात आढावा...

​बालपण

संत ज्ञानेश्वर माऊलींच्या वडिलांचे नाव विठ्ठलपंत कुलकर्णी. त्यांच्या आई रुक्मिणीबाई होत. निवृत्तीनाथ हे ज्ञानेश्वरांचे थोरले बंधू व सोपानदेव व मुक्ताबाई ही धाकटी भावंडे. ज्ञानेश्वरांनी स्वतःची नाथसंप्रदायाची गुरुपरंपरा सांगितली आहे. आदिनाथ - मत्स्येंद्रनाथ - गोरक्षनाथ - गहिनीनाथ - निवृत्तिनाथ - ज्ञानेश्वर. आई-वडिलांच्या मृत्यूनंतरही ज्ञानेश्वरांना आणि त्यांच्या भावंडांना लोकांकडून फार त्रास दिला गेला. त्यांना अन्न आणि पाणी यासारख्या मूलभूत गोष्टी नाकारण्यात आल्या. पुढे ही भावंडे पैठणला गेली आणि तेथे ज्ञानेश्वरांनी आपली विद्वत्ता सिद्ध केली. ज्ञानेश्वरांनी आपल्या काव्यरचना करताना बापविठ्ठलसुत, बाप रखुमाईवर, ज्ञाना, ज्ञानाबाई, आणि ज्ञानदेव अशी नावेही वापरल्याचे आढळून येते.

ज्ञानेश्वरी

संत ज्ञानेश्वर आणि त्यांच्या भावंडांचा मराठी संस्कृतीवर असलेला प्रभाव आजही अबाधित आहे. संत ज्ञानेश्वरांनी अत्यंत रसाळ भाषेत शब्दरचना केली आहे. निवृत्तीनाथ हेच ज्ञानेश्वरांचे सद्गुरू होते. नेवासा क्षेत्रात आपल्या गुरूंच्या कृपाशीर्वादाने गीतेवर त्यांनी प्रख्यात टीका लिहिली. याच ग्रंथाला 'ज्ञानेश्वरी' किंवा 'भावार्थदीपिका' असे म्हटले जाते. ज्ञानेश्वरीच्या माध्यमातून संस्कृत भाषेतील ज्ञान संत ज्ञानेश्वरांनी प्राकृत भाषेत आणले. कर्मयोग, ज्ञानयोग व भक्तियोग सांगणाऱ्या ज्ञानेश्वरीत सुमारे ९००० ओव्या आहेत. ज्ञानेश्वरांनी लिहिलेला दुसरा ग्रंथ म्हणजे 'अनुभवामृत' किंवा 'अमृतानुभव' होय. हा विशुद्ध तत्त्वज्ञानाचा, जीव-ब्रह्म ऐक्याचा ग्रंथ आहे. या ग्रंथात दहा प्रकरणांमध्ये विभागलेल्या सुमारे ८०० ओव्या आहेत. तत्त्वज्ञानाच्या दृष्टीने हा श्रेष्ठ ग्रंथ आहे.

पालखी - अभ्यासे प्रकट व्हावे

​सापशिडी आणि संत ज्ञानेश्वर

अबालवृद्ध अगदी सहज खेळू शकतात, असा खेळ म्हणजे सापशिडी. या खेळाची निर्मिती संत ज्ञानेश्वर माऊलींनी केलीय, असे सांगितल्यास विश्वास बसणार नाही. मात्र, हे खरे आहे. डेन्मार्क जेकॉब यांच्या मदतीने काही वर्षांपूर्वी हे गुपित उलगडले गेले. संत साहित्याचे ज्येष्ठ अभ्यासक व संशोधक वा. ल. मंजुळ यांच्याकडे जेकॉब यांनी विचारणा केली. मंजुळ यांनी डेक्कन कॉलेजमध्ये तशा प्रकारचा संदर्भ असल्याचे सांगितले आणि 'मोक्षपट' उलगडा गेला. माऊली आणि निवृत्तिनाथ भिक्षा मागण्यासाठी गावात जात असत. घरात एकट्या असलेल्या सोपानदेव आणि मुक्ताई यांचे मन रमावे म्हणून संत ज्ञानेश्वर आणि वडीलबंधू संत निवृत्तिनाथ यांनी या खेळाचा शोध लावला, असे सांगितले जाते.

पालखी - लोकसंवादी तत्त्वचिंतक

​संत ज्ञानेश्वरांच्या रचना

चांगदेव पासष्टी या ग्रंथाद्वारे त्यांनी चांगदेवांचे गर्वहरण करून त्यांना उपदेश केला. चांगदेव हे महान योगी १४०० वर्षे जगले, असे मानले जाते. मात्र, त्‍यांचा अहंकार गेला नव्हता. यासाठी संत ज्ञानेश्वरांनी उपदेशपर लिहिलेले ६५ ओव्यांचे पत्र म्हणजे चांगदेव पासष्टी होय. यात अद्वैतसिद्धान्ताचे अप्रतिम दर्शन आहे. संत ज्ञानेश्वरांचा हरिपाठ हा नामपाठ आहे. हरिपाठात २८ अभंग आहेत. हरिपाठात हरिनामाचे महत्त्व सांगितले आहे. याशिवाय संत ज्ञानेश्वरांनी काही अभंग, विराण्या आदी स्फुटकाव्येही रचली आहेत.

पालखी - हरिपाठ - नामभक्तियोग

​जो जे वांछील, तो ते लाहो...

अमृतानुभव ग्रथाच्या रचेननंतर संत ज्ञानेश्वरांनी तीर्थयात्रा केली. संत नामदेव महाराजांच्या 'तीर्थावली'त या तीर्थयात्रेचा उल्लेख आढळतो. यानंतर ज्ञानेश्वर माउलींनी समाधी घेण्याचा निर्णय घेतला. संत नामदेवांच्या 'समाधीच्या अभंगां'मध्ये याचे काही संदर्भ सापडतात. अन्य संतांची मानसिक स्थिती, त्यांच्यासह समाजाला झालेले दुःख, खुद्द नामदेव महाराजांच्या वेदना, ज्ञानेश्वरांचा संयम आणि निग्रह अशा सर्व गोष्टींचे प्रतिबिंब समाधीच्या अभंगांत आढळते. 'जो जे वांछील, तो ते लाहो', असे म्हणत अखिल विश्वाची जणू काळजी वाहणाऱ्या संत ज्ञानेश्वरांना वारकरी संप्रदायासह सर्वच भक्त प्रेमाने ‘माउली’ म्हणतात. धर्मातील क्लिष्ट अवडंबरे काढून ज्ञानेश्वरांनी धर्माला कर्तव्याचा वेगळा अर्थ दिला. वाड्मय निर्मितीबरोबरच त्यांनी आध्यात्मिक लोकशाहीचे बीज रोवण्याचा यशस्वी प्रयत्‍न केला. भागवत धर्माचा तथा वारकरी संप्रदायाचा पाया रचण्याचे अभूतपूर्व कार्य त्यांनी केले. संत ज्ञानेश्वरांनी वयाच्या अवघ्या २१ व्या वर्षी कार्तिक वद्य त्रयोदशी शके १२१८ रोजी आळंदी येथे इंद्रायणी नदीच्या काठी संजीवन समाधी घेतली.

पालखी - ज्ञानाचा सागर